Μόνο τα χρέη που δεν έχει βεβαιώσει ο ΕΦΚΑ προς τους οφειλέτες, παραγράφονται στην δεκαετία. Αυτό αποσαφηνίζει σχετική εγκύκλιος που εκδόθηκε χθες από το ΚΕΑΟ, δηλαδή την αρμόδια υπηρεσία που έχει αναλάβει την είσπραξη χρεών προς την Κοινωνική Ασφάλιση.
Ουσιαστικά, γίνεται εφαρμογή της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), η οποία ενσωματώθηκε στην πρόσφατη νομοθεσία (ν. 4997/22) και περιορίζει από 20, σε 10 τα έτη της παραγραφής. Έτσι, εφεξής ο ΕΦΚΑ θα έχει μόνο μια δεκαετία για να βεβαιώσει και να εισπράξει απαιτήσεις από μη καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές.
Εάν η απαίτηση του e-ΕΦΚΑ δεν βεβαιωθεί και η οφειλή δεν κοινοποιηθεί στον ασφαλισμένο μέσα σε αυτό το διάστημα, οι οφειλές παραγράφονται. Η διάταξη αφορά όλες τις κατηγορίες οφειλετών ασφαλιστικών εισφορών (εργοδότες, ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοτελώς απασχολούμενοι, αγρότες). Σύμφωνα με εκτιμήσεις αρμόδιων υπηρεσιακών παραγόντων του υπουργείου Εργασίας, η διαδικασία της παραγραφής θα μειώσει το χρέος προς το ΚΕΑΟ κατά περίπου 1 δισ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι το συνολικό χρέος προς την Κοινωνική Ασφάλιση ανέρχεται σε 45,46 δισ. ευρώ, όπως προκύπτει από την γ’ τριμηνιαία έκθεση του ΚΕΑΟ.
Στην εγκύκλιο ξεκαθαρίζεται ότι για την παραγραφή των μη βεβαιωμένων οφειλών δεν απαιτείται αίτηση ασφαλισμένου. Η διαδικασία παραγραφής θα γίνεται κεντρικά και μαζικά κάθε έτος από τις υπηρεσίες του KEAO και οι εν λόγω οφειλές δεν θα εμφανίζονται στην καρτέλα του οφειλέτη.
Το σκέλος της δεκαετούς παραγραφής έχει ως αφετηρία το 2016, έτος κατά το οποίο ενεργοποιήθηκε η διάταξη από τον προηγούμενο νόμο (ν.4387, άρ. 95), που κρίθηκε ως αντισυνταγματική. Αυτό σημαίνει ότι ως αφετηρία παραγραφής είναι το 2006 για χρέη του 2016 που δεν βεβαιώθηκαν. Αντίστοιχη είναι η αφετηρία παραγραφής που αυξάνεται κατά ένα έτος (2007 για χρέη του 2017, το 2008 για χρέη του 2018 κτλ), με ανώτατο όριο το 2036. Αιτία είναι ότι οι οφειλές που δημιουργούνται από το 2026 και μετά θα παραγράφονται στα πέντε χρόνια, ώστε οι χρόνοι παραγραφής των ασφαλιστικών οφειλών να προσεγγίζουν αυτές των φορολογικών. Άρα για οφειλές που δυνητικά θα προκύψουν τον 12ο του 2025, εάν δεν βεβαιωθούν στους οφειλέτες θα μπορούν να παραγραφούν δέκα χρόνια αργότερα, δηλαδή τον 12ο του 2035.
Τονίζεται πως το ενδεχόμενο παραγραφής παύει να ισχύει όταν ο e-ΕΦΚΑ ή το ΚΕΑΟ, εντός της 10ετίας, ειδοποιήσει με οποιονδήποτε τρόπο τον ασφαλισμένο για την οφειλή: με δικαστικό επιμελητή-κλητήρα, επιστολή, ηλεκτρονική ειδοποίηση, εφόσον υπάρξει μέτρο διοικητικής εκτέλεσης για την είσπραξή της (κοινοποίηση ατομικής ειδοποίησης, επιβολή κατάσχεσης επί κινητής/ακίνητης περιούσιας ή απαίτησης εις χείρας τρίτου, προσδιορισμός προγράμματος πλειστηριασμού).
Επισημαίνεται ότι οι εργαζόμενοι δεν χάνουν τα ασφαλιστικά δικαιώματά τους για οφειλές των εργοδοτών τους κατά το χρονικό διάστημα της περιόδου 2006-2011, που, βάσει της νέας διάταξης, έχουν παραγραφεί.
Σε περίπτωση που ο ασφαλισμένος θέλει να υποβάλλει ένσταση σχετικά με την παραγεγραμμένη οφειλή, μπορεί να το πράξει απευθυνόμενος στην Τοπική Διεύθυνση του e-ΕΦΚΑ στην οποία ανήκει.
Παραδείγματα παραγραφής χρεών προς τον ΕΦΚΑ
Παράδειγμα 1o
Αυτοαπασχολούμενος που υποβάλλει αίτηση συνταξιοδότησης το 2022 οφείλει εισφορές για τα έτη 2002-2011, τις οποίες ο ΕΦΚΑ δεν του έχει καταλογίσει μέχρι τη στιγμή της αίτησης. Οι εισφορές αυτές αφορούν διάστημα πέραν της δεκαετίας και άρα είναι παραγεγραμμένες. Έστω ότι, για να θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα, ο αυτοαπασχολούμενος χρειάζεται ακόμη 5 χρόνια ενσήμων. Τότε έχει την δυνατότητα να πληρώσει τα 5 από τα 10 παραγεγραμμένα χρόνια, ώστε να τα αναγνωρίσει ως ασφαλιστικό χρόνο.
Αντιθέτως, εάν ο ΕΦΚΑ είχε προβεί σε κοινοποίηση προς τον ασφαλισμένο της βεβαίωσης οφειλής των εν λόγω εισφορών εντός δεκαετίας από τη γένεσή της (γεγονός που διακόπτει τον χρόνο παραγραφής) τότε ο ασφαλισμένος οφείλει το σύνολο των εισφορών.
Παράδειγμα 2o
Το 2019 βεβαιώθηκε και στη συνέχεια, με αίτηση του ασφαλισμένου, ρυθμίστηκε οφειλή του 2008, η οποία με την εν λόγω διάταξη αναφέρεται σε διάστημα πέραν της δεκαετίας και άρα καθίσταται παραγεγραμμένη. Ο οφειλέτης αυτός μπορεί, με αίτησή του, να ζητήσει τη διαγραφή της υπολειπόμενης παραγεγραμμένης οφειλής του. Μπορεί, όμως, να συνεχίσει να εξυπηρετεί τη ρύθμιση, ώστε να του αναγνωρισθεί ο ασφαλιστικός χρόνος που αντιστοιχεί στην οφειλή.
Ποιες εισφορές δεν «σβήνονται»
Η εγκύκλιος ξεκαθαρίζει ότι αν κάποιος οφειλέτης, δεν πληρώσει το χρέος του προς το ΚΕΑΟ, εντός δεκαετίας, αυτό δεν σημαίνει ότι οι οφειλές του «σβήνονται». Τονίζεται ότι η παραγραφή διακόπτεται κάθε φορά που ο ασφαλισμένος ειδοποιείται ότι οφείλει ασφαλιστικές εισφορές. Έτσι, η δεκαετία της παραγραφής ξεκινά εκ νέου από την ειδοποίηση.
Παράδειγμα 3ο
Αν κάποιος οφείλει ασφαλιστικές εισφορές για την άσκηση ελεύθερου επαγγέλματος το 2018 και δεν τις έχει καταβάλει, η παραγραφή της οφειλής του ξεκινά από την 1η Ιανουαρίου 2019. Εάν δεν έχει ειδοποιηθεί ότι χρωστά μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2028, η απαίτηση παραγράφεται. Εάν όμως βεβαιωθεί η οφειλή και του έλθει ατομική ειδοποίηση στις 5 Οκτωβρίου 2021, η παραγραφή εκτείνεται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2031. Εάν στη συνέχεια γίνει κάποια πράξη διοικητικής εκτέλεσης (λ.χ. κατάσχεση κάποιου περιουσιακού στοιχείου) στις 10 Μαρτίου 2030, η παραγραφή εκτείνεται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2041.
Αίτηση σε συνταξιοδότηση
Η εγκύκλιος οριοθετεί την διαδικασία συνταξιοδότησης, ακόμα και για περιπτώσεις μη μισθωτών, όπου η παραγραφή έχει ήδη πραγματοποιηθεί από την προηγούμενη, 20αετή διαδικασία, κατ’ εφαρμογή της προηγούμενης διάταξης. Σε αυτή την περίπτωση, οι μη μισθωτοί ασφαλισμένοι δικαιούνται, μετά από αίτησή τους, η οποία υποβάλλεται ταυτόχρονα με την αίτηση συνταξιοδότησης, να ζητήσουν τον συνυπολογισμό, τόσο για τη θεμελίωση του συνταξιοδοτικού τους δικαιώματος όσο και για την προσαύξηση του ποσού της σύνταξής τους, του συνόλου ή μέρους του ασφαλιστικού χρόνου, για τον οποίο οι αξιώσεις του e-Ε.Φ.Κ.Α. και των φορέων που εντάσσονται σε αυτόν για την είσπραξη απαιτήσεων από μη καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές, έχουν παραγραφεί. Οι αιτούντες οφείλουν να καταβάλουν για τον ασφαλιστικό χρόνο, για τον οποίο ζητούν να εξαιρεθεί από την παραγραφή, το σύνολο των οφειλομένων ασφαλιστικών εισφορών και των πάσης φύσεως προσθέτων τελών, τόκων, προσαυξήσεων, προστίμων και επιβαρύνσεων, καθώς και των λοιπών ποσών που συνεισπράττονται. Η συγκεκριμένη διαδικασία εφαρμόζεται και επί διαδοχικής ασφάλισης, ακόμα και αν ο τελευταίος ασφαλιστικός φορέας, ο οποίος απονέμει τη σύνταξη, είναι φορέας ασφάλισης μισθωτών.
Ευνοϊκή επέκταση της ρύθμισης
Στο νέο δεκαετή χρόνο παραγραφής ενοποιούνται οι μέχρι τότε διακριτοί χρόνοι παραγραφής. Πρόκειται για τον χρόνο για την βεβαίωση της οφειλής, αλλά και τον χρόνο για την αναγκαστική είσπραξη της οφειλής. Άρα, ο νέος δεκαετής χρόνος παραγραφής είναι ενιαίος από 12/5/2016 και μετά.
Επίσης, εισάγεται ρητή διαφοροποίηση σε σχέση με τον κανόνα του δημοσίου λογιστικού, ότι δεν παραγράφεται χρηματική απαίτηση του Δημοσίου, πριν βεβαιωθεί. Η ίδια διαφοροποίηση ισχύει και σε σχέση με τον κανόνα του Αστικού Κώδικα, κατά τον οποίο η παραγραφή λαμβάνεται υπόψη μόνο κατόπιν πρότασης από τον οφειλέτη.
Προβλέπονται ρητά οι περιπτώσεις οι οποίες επιφέρουν διακοπή παραγραφής με παραπομπή στις διατάξεις του δημόσιου λογιστικού . Επίσης, γίνεται ρητή αναφορά ενός πρόσθετου μέσου, της κοινοποίησης της Πράξης Βεβαίωσης. Με την αναφορά αυτή η επίδοση των Πράξεων Βεβαίωσης Οφειλής και των Ταμειακών Βεβαιώσεων των οφειλών στο ΚΕΑΟ ανάγεται σε μια σημαντική διαδικασία με πολλές συνέπειες για την προάσπιση των συμφερόντων του Φορέα αλλά και για τον καθορισμό των υποχρεώσεων του Φορέα έναντι του ασφαλισμένου, ακόμα και αν είναι οφειλέτης.
Η εγκύκλιος αποσαφηνίζει ότι χορηγείται πλέον Αποδεικτικό Ασφαλιστικής Ενημερότητας ακόμη και εάν υπάρχουν απαιτήσεις του Φορέα οι οποίες έχουν υποπέσει σε παραγραφή. Ακόμα, προβλέπεται δυνατότητα καταβολής ασφαλιστικών εισφορών, που έχουν παραγραφεί, μαζί με πάσης φύσεως πρόσθετα τέλη, τόκους, προσαυξήσεις, πρόστιμα και επιβαρύνσεις, καθώς και των λοιπών ποσών που συνεισπράττονται με αυτές, προκειμένου να καλυφθεί ο αντίστοιχος χρόνος ασφάλισης. Επιπρόσθετα, παρέχεται η δυνατότητα νέας ρύθμισης, με κανονιστική πράξη, όλων των χρεών που έχουν προκύψει από κάποια βεβαίωση οφειλής.
Χρόνος παραγραφής και εξαιρέσεις
Σε σχέση με τον χρόνο παραγραφής η εγκύκλιος ορίζει ότι:
*Ο συγκεκριμένος χρόνος είναι ενιαίος. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ της αποσβεστικής προθεσμίας του δικαιώματος του ΕΦΚΑ για καταλογισμό της οφειλής και της παραγραφής του δικαιώματος για είσπραξη της οφειλής Με την αναφορά στον ενιαίο χρόνο, επιτυγχάνεται να καλύπτεται τόσο η βεβαίωση, όσο και η είσπραξη της οφειλής.
Ο νέος χρόνος παραγραφής των απαιτήσεων του ΕΦΚΑ δεν αφορά τις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Απαιτήσεις κατά του Ελληνικού Δημόσιου: Με τις κοινοποιούμενες διατάξεις δεν ρυθμίζεται σχετικά η παραγραφή των απαιτήσεων του ΕΦΚΑ κατά του Ελληνικού Δημοσίου. Για το λόγο αυτό εξακολουθούν να ισχύουν οι διατάξεις σύμφωνα με τις οποίες οποιαδήποτε απαίτηση κατά του Δημοσίου παραγράφεται μετά την παρέλευση πενταετίας. Το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την βεβαίωση χρηματικών απαιτήσεων κατά του Ελληνικού Δημοσίου παραγράφεται μετά την πενταετία, η οποία αρχίζει από την πρώτη ημέρα του επόμενου έτους από εκείνο εντός του οποίου παρασχέθηκε η εργασία. Αντίστοιχα το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την είσπραξη απαιτήσεων κατά του Ελληνικού Δημοσίου παραγράφεται μετά την πενταετία από τη λήξη του οικονομικού έτους, εντός του οποίου βεβαιώθηκε η απαίτηση ταμειακά.
- Απαιτήσεις κατά των ΟΤΑ: Με αντίστοιχο τρόπο με εκείνο του Ελληνικού Δημοσίου ρυθμίζεται και το ζήτημα της παραγραφής των απαιτήσεων του ΕΦΚΑ κατά των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
- Απαιτήσεις κατά των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ): Με αντίστοιχο τρόπο με εκείνο του Ελληνικού Δημοσίου ρυθμίζεται και το ζήτημα της παραγραφής των απαιτήσεων του ΕΦΚΑ κατά των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου.
- Απαιτήσεις από αχρεωστήτως καταβληθείσες παροχές και συντάξεις: Το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την βεβαίωση χρηματικών απαιτήσεων από αχρεωστήτως καταβληθείσες παροχές και συντάξεις δεν επηρεάζεται από τις κοινοποιούμενες διατάξεις. Αντίθετα, υπόκειται σε εικοσαετή παραγραφή η οποία ξεκινά από την τελευταία καταβληθείσα παροχή-σύνταξη. Αντίστοιχα, το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την είσπραξη των οφειλόμενων ποσών από αχρεωστήτως καταβληθείσες παροχές και συντάξεις, δεν επηρεάζεται από τις κοινοποιούμενες διατάξεις, αλλά υπόκειται σε δεκαετή παραγραφή η οποία ξεκινά από την λήξη του οικονομικού έτους εντός του οποίου βεβαιώθηκε η απαίτηση ταμειακά.
- Έξοδα Διοικητικής Εκτέλεσης. Το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την είσπραξη των καταβληθέντων αμοιβών από τον Φορέα προς τους δικαστικούς επιμελητές, αλλά και τυχόν δικαιώματα και λοιπά έξοδα διοικητικής εκτέλεσης, που προκύπτουν για τις εργασίας που έχουν πραγματοποιήσει στο πλαίσιο της διενέργειας πράξεων διοικητικής εκτέλεσης, δεν επηρεάζεται από τις κοινοποιούμενες διατάξεις. Αντίθετα, το συγκεκριμένο δικαίωμα υπόκειται σε δεκαετή παραγραφή η οποία ξεκινά από την λήξη του οικονομικού έτους εντός του οποίου βεβαιώθηκε η απαίτηση ταμειακά.
Λοιποί καταλογισμοί (πλην ασφαλιστικών εισφορών). Το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την είσπραξη κάθε είδους άλλης χρηματικής απαίτησης η οποία προέρχεται από λοιπούς καταλογισμούς που δεν αφορούν ασφαλιστικές εισφορές ή συνεισπραττόμενα με αυτές ποσά, δεν επηρεάζεται από τις κοινοποιούμενες διατάξεις. Το δικαίωμα υπόκειται σε εικοσαετή παραγραφή που ξεκινά από την λήξη του έτους εντός του οποίου βεβαιώθηκε ταμειακά η απαίτηση. Σε αυτή την κατηγορία υπάγεται για παράδειγμα ο καταλογισμός ποσού από αποζημίωση τροχαίου ατυχήματος, από υπεξαίρεση, από μη καταβληθέντα μισθώματα και από δικαστική δαπάνη.
