Οι δύο ερευνητές διακρίθηκαν «για τις ανακαλύψεις τους σχετικά με τις μετατροπές των νουκλεϊκών βάσεων που επέτρεψαν την ανάπτυξη των εμβολίων mRNA αποτελεσματικών απέναντι στην Covid-19», ανακοίνωσε η Επιτροπή του Βραβείου Νόμπελ.
«Οι βραβευόμενοι συνέβαλαν στην ανάπτυξη με πρωτοφανή ρυθμό των εμβολίων μπροστά σε μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την υγεία των ανθρώπων κατά την σύγχρονη εποχή», αναφέρεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής. Η βράβευση των δύο επιστημόνων ανακοινώθηκε από τον γραμματέα της Συνέλευσης Νόμπελ, Τόμας Πέρλμαν, στη Στοκχόλμη.
Η τεχνολογία ήταν πειραματική πριν από την πανδημία του κορονοϊού SARS-CoV-2 αλλά πλέον χρησιμοποιείται ευρέως και έχουν επωφεληθεί εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο. Επιστήμονες από όλο τον κόσμο εξετάζουν τώρα πώς μπορεί η ίδια αυτή τεχνολογία να χρησιμοποιηθεί για να καταπολεμηθούν και άλλες νόσοι, όπως ο καρκίνος.
Οι πρωτοποριακές ανακαλύψεις τους άλλαξαν όλα όσα ξέραμε για τον τρόπο που το mRNA αλληλεπιδρά με το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Τα εμβόλια εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει και να πολεμάει απειλές όπως οι ιοί και τα βακτήρια.
Τα παραδοσιακά εμβόλια χρησιμοποιούσαν νεκρά ή εξασθενημένα στελέχη του ιού ή του βακτηρίου -μια εντελώς διαφορετική αντιμετώπιση από τα mRNA εμβόλια.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊου κυκλοφόρησαν δύο εμβόλια της τεχνολογίας αυτής, ένα από τη Moderna και ένα από τη Pfizer/BioNTech.
Το βραβείο είχε λάβει πέρσι ο Σουηδός επιστήμονας Svante Paabo για τις ανακαλύψεις του αναφορικά με την ανθρώπινη εξέλιξη, που ξεκλείδωσαν μυστικά του DNA των Νεάντερταλ και προσέφερε νέο «παράθυρο» γνώσης στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα.
Η επιμονή της στην τεχνολογία mRNA της κόστισε μια θέση καθηγήτριας
Η Καταλίν Κάρικο γεννήθηκε στην Ουγγαρία και ζει στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ. Η βιοχημικός, ερευνήτρια ανέπτυξε τέτοια εμμονή με την τεχνολογία που ονομάζεται αγγελιοφόρος RNA (RNA messenger) που της κόστισε μία θέση καθηγήτριας σε ένα εξέχον πανεπιστήμιο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ελάχιστοι μπορούσαν να φαντασθούν ότι η μέθοδος αυτή γενετικής θεραπείας και το επίμονο έργο αυτής της βιοχημικού θα έθετε τις βάσεις για την ανάπτυξη των εμβολίων των Pfizer/BionTech και Moderna κατά της Covid-19. Κάπως έτσι, η άγνωστη και περιθωριοποιημένη ερευνήτρια Καταλίν Κάρικο θεωρείται πλέον σήμερα πρωτοπόρος.
«Είναι απλώς απίστευτο», δήλωνε τον Δεκέμβριο του 2020 σε συνέντευξή της στο AFP (Γαλλικό Πρακτορείο) από το σπίτι της στην Φιλαδέλφεια. Η 65χρονη επιστήμονας εξομολογείται ότι της είναι δύσκολο να περάσει στο προσκήνιο έπειτα από τόσα δύσκολα χρόνια στην σκιά.
Η περίπτωσή της, λέει, αποτυπώνει «την ανάγκη υποστήριξης της επιστήμης σε διάφορα επίπεδα».
Η Καταλίν Κάρικο πέρασε μεγάλο μέρος του χρόνου της στην δεκαετία του 1990 αναζητώντας χρηματοδότηση για τις έρευνές της που ήταν επικεντρωμένες στον αγγελιοφόρο του ριβονουκλεϊκού οξέος (RNA), των μορίων που δίνουν στο κύτταρο οδηγίες χρήσης, υπό την μορφή ενός γενετικού κώδικα, ώστε να παράγει πρωτεΐνες ευεργετικές για το σώμα μας.
Η εξέχουσα βιοχημικός θεωρούσε ότι ο αγγελιοφόρος RNA θα μπορούσε να παίξει ρόλο κλειδί στην θεραπεία ορισμένων ασθενειών, όπως για παράδειγμα στην θεραπεία των ιστών του εγκεφάλου έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο.
Όμως, το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, όπου η Καταλίν Κάρικο επρόκειτο να πάρει θέση καθηγήτριας, έβαλε τέλος στην πορεία της, έπειτα από διαδοχικές απορρίψεις των αιτημάτων της για υποτροφίες για έρευνα. «Επρόκειτο να προαχθώ και τότε ακριβώς με υποβάθμισαν περιμένοντας ότι θα φύγω» θυμάται η ίδια.
Εκείνη την εποχή η βιοχημικός δεν διέθετε ακόμη την πράσινη κάρτα του μόνιμου κατοίκου των ΗΠΑ και είχε ανάγκη να βρει θέση εργασίας για να ανανεώσει την βίζα της. Ταυτόχρονα, ήξερε ότι θα της ήταν δύσκολο να χρηματοδοτήσει τις πανεπιστημιακές σπουδές της κόρης της με τον χαμηλό μισθό της.
Παρά ταύτα αποφάσισε να επιμείνει στην έρευνά της, παρά την δυσκολία του εγχειρήματος που σήμαινε η έλλειψη χρηματοδότησης. «Είπα, ο πάγκος (του εργαστηρίου) είναι εκεί, δεν έχω παρά να κάνω καλύτερα πειράματα».
«Σκέψου σωστά και, εν τέλει, αναρωτήσου: “Τι μπορώ να κάνω;” Έτσι δεν σπαταλάς την ζωή σου», είναι το σύνθημα που διαπερνά την επιστημονική δράση της.
Αυτήν την αποφασιστικότητα, η βιοχημικός την έχει μεταδώσει… μέσω των γονιδίων της στην κόρη της, Σούζαν Φράνσια, η οποία αποφοίτησε από το περίφημο πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, και ήταν χρυσή ολυμπιονίκης στην κωπηλασία με την ομάδα των ΗΠΑ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008 και του 2012.
Η λειτουργία του αγγελιοφόρου RNA στα κύτταρα
Η Καταλίν Κάρικο ενδιαφερόταν για τον αγγελιοφόρο RNA, φανταζόμενη ότι είναι ικανός να δώσει στα κύτταρα ένα «εγχειρίδιο χρήσης» το οποίο θα τους επιτρέψει στην συνέχεια να κατασκευάσουν θεραπευτικές πρωτεΐνες. Μία μέθοδος που θα επέτρεπε την αποφυγή τροποποίησης του γονιδιώματος των κυττάρων, τροποποίηση που θα ενείχε τον κίνδυνο της εισαγωγής ανεξέλεγκτων γενετικών τροποποιήσεων.
Όμως, και ο αγγελιοφόρος RNA είχε ορισμένα προβλήματα: προκαλούσε σφοδρές φλεγμονώδεις αντιδράσεις, καθώς διαβαζόταν ως εισβολέας από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Μαζί με τον εταίρο της στην έρευνα, τον γιατρό ανοσολόγο Ντρου Γουάισμαν, η Καταλίν Κάρικο κατάφερε σταδιακά να εισαγάγει μικρές τροποποιήσεις στην δομή του RNA, καθιστώντας το πιο αποδεκτό από το ανοσοποιητικό σύστημα. Η ανακάλυψή τους, που δημοσιεύθηκε το 2005, έκανε αίσθηση και έβγαλε κάπως την ερευνήτρια από την ανωνυμία.
Στην συνέχεια, οι δύο ερευνητές καταφέρνουν ακόμη ένα επίτευγμα, καθώς τοποθέτησαν τον αγγελιοφόρο RNA τους σε «λιπιδικά νανοσωματίδια», μία επικάλυψη που αποτρέπει την πολύ γρήγορη αποσύνθεση και διευκολύνει την είσοδό τους στα κύτταρα. Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται το 2015.
Πέντε χρόνια αργότερα, την ώρα που η ανθρωπότητα έδινε τη μάχη κατά του κορονοϊού, αυτά τα δύο επιτεύγματα βρήκαν -επιτέλους- τον… ρόλο τους στην ιστορία. Τα δύο εμβόλια που επρόκειτο να σώσουν τον κόσμο βασίσθηκαν ακριβώς σε αυτή την στρατηγική προσέγγιση, η οποία συνίσταται στην εισαγωγή γενετικών οδηγιών στον οργανισμό για την εκκίνηση της παραγωγής μίας πρωτεΐνης πανομοιότυπης με την πρωτεΐνη του κορονοϊού, η οποία μπορεί να προκαλέσει ανοσολογική απόκριση.
Βρήκε θέση στο γερμανικό εργαστήριο της BioNTech
Η Καταλίν Κάρικο έχει καταλάβει πλέον σημαντική θέση στο γερμανικό εργαστήριο της BioNTech, το οποίο, σε συνεργασία με την Pfizer, ανέπτυξε το πρώτο εμβόλιο που διατέθηκε στον δυτικό κόσμο. Το άλλο εμβόλιο αναπτύχθηκε από την εταιρεία Moderna -το όνομά της σημαίνει «Modified RNA» (τροποποιημένο RNA).
Η πρωτοπόρα βιοχημικός αποφεύγει τις θριαμβολογίες, αλλά διατηρεί μία πικρία στην ανάμνηση των στιγμών όπου αισθανόταν παραγνωρισμένη: γυναίκα, γεννημένη στο εξωτερικό σε έναν χώρο όπου κυριαρχούν οι άνδρες και όπου, μετά το τέλος ορισμένων επιστημονικών διασκέψεων, την ρωτούσαν: «Πού είναι ο προϊστάμενός σας;»
Καθώς περνούσαν τα χρόνια, η μητέρα της ανησυχούσε που αυτό δεν είχε γίνει ακόμη. Η ίδια η Κάρικο είναι αφοπλιστική: «Της έλεγα: δεν πετυχαίνω ποτέ να πάρω μια ομοσπονδιακή υποτροφία, δεν είμαι κάποια, δεν είμαι καν καθηγήτρια!». Και σε αυτό η μητέρα της απαντούσε: «Όμως, δουλεύεις τόσο σκληρά και αυτό κάποια στιγμή θα ανταμειφθεί».
Οι πρώτες αντιδράσεις τους
Η Καταλίν Κάρικο αρχικά δεν πίστεψε την είδηση της επικείμενης βράβευσής της και απλώς γέλασε. Παρακολουθώντας σε απευθείας μετάδοση την ανακοίνωση της επιτροπής Νόμπελ του Ινστιτούτου Καρολίνσκα, τελικά, φώναξε συγκινημένη: «Το πιστεύω…Το πιστεύω… απίστευτο!».
Οι πρώτες της σκέψεις πήγαν αμέσως στην μητέρα της. «Πριν από δέκα χρόνια, άκουγε τις ανακοινώσεις της Επιτροπής Νόμπελ, τότε που δεν ήμουν ακόμη καθηγήτρια. Μου έλεγε “Ίσως θα πουν το όνομά σου, θα ακούω όταν θα κάνουν την ανακοίνωση. Κάθε χρόνο άκουγε. Πριν από πέντε χρόνια, δυστυχώς πέθανε σε ηλικία 89 ετών. Ίσως να το άκουσε από τον ουρανό».
Ο Ντρου Γουάισμαν από την πλευρά του το πήρε για φάρσα, όταν η «Κάτι» του ανακοίνωσε την είδηση. «Ήμουν καθισμένος στο κρεβάτι μου και περίμενα. Αναρωτιόμασταν αν κάποιος μας έκανε φάρσα» δήλωσε χαρακτηριστικά.
Όταν ερωτήθηκε πώς θα το γιορτάσει, ο Ντριου Γουάισμαν τόνισε ότι δεν είναι και «μεγάλος γλεντζές» και συμπλήρωσε: «Αλλά είναι πιθανό ότι θα βγω με την οικογένειά μου, θα φάμε ένα καλό δείπνο και θα επιστρέψω στην δουλειά».
Η Καταλίν Κάρικο, 68 ετών, και ο Ντρου Γουάισμαν, 64 ετών, συνεργάτες από δεκαετίες στο πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, έχουν ήδη πολλά βραβεία στο ενεργητικό τους για τις έρευνές τους, ανάμεσά τους το Lasker Award το 2021, που θεωρείται πρόδρομος του Νόμπελ.
